Arsa ve Araziden Tel Geçirilmesi Durumu, İrtifak Kamulaştırması Nedir ?

İrtifak hakkı en basit anlatımıyla, yararlanma, kullanma hakkı anlamına gelmektedir. İrtifak hakkı kamulaştırmalarında devlet veya kamulaştırma yapmaya haiz kurumlar arsa veya arazinizin mülkiyetini kamulaştırmış olmayıp, taşınmazınızdan yararlanmaya yönelik bir hak talep etmiş olur.

Türk Medeni Kanunu'nun 718. maddesindeki " Arazi üzerindeki mülkiyet, kullanılmasında yarar olduğu ölçüde, üstündeki hava ve altındaki arz katmanlarını kapsar" hükmü uyarınca taşınmazı kamulaştırmaya uğrayan hak sahiplerinin, sadece taşınmazın yüzeyinde değil, yüksekliğinde ve derinliğinde yapılan kamulaştırma işlemlerinden de kamulaştırma bedeli talep edebilir veya tespit edilen kamulaştırma bedelini eksik bulup itiraz edebilir.

Elektrik teli, yüksek gerilim hattı gibi enerji nakil hatları, rüzgar elektrik santralleri, hidroelektrik santalleri, metro benzeri ulaşım hatları, yollar ve köprüler gibi kamu yararı bulunan hallerde mülkiyet hakkı veya irtifak hakkı kurulması yoluna giderek kamulaştırmanın yapıldığı görülmektedir. Arsa ve araziden tel geçirilmesi, kamulaştırma türlerinden irtifak kamulaştırması alanına girmektedir.

İdare tarafından yapılan kamulaştırma işlemleri genellikle "Acele Kamulaştırma Davası" veya taşınmaz sahipleriyle "satın alma usulü" şeklinde gerçekleştirilmektedir. En çok karıştırılan hususlardan biri ise "Acele Kamulaştırma" hükmünün kamulaştırma bedeli açısından kesin hüküm olmamasıdır. Zira ilk aşamada kamulaştırma bedelinin tespiti için düzenlenen "Kıymet Takdir Komisyonu Raporlarındaki" ve "Bilirkişi Raporlarındaki" kamulaştırma bedeli ile sonraki aşamalarda tespit edilen kamulaştırma bedeli arasında 5-10 kat farklar ortaya çıkabilmektedir.

Halk arasında genellikle mahkeme ilamı görüldüğü zaman kamulaştırma bedelinin kesinleştiği zannedilmektedir ancak Yargıtay 5. Hukuk Dairesi'nin süregelen içtihatları uyarınca acele kamulaştırma davasından sonra idarenin 6 ay içerisinde kamulaştırma bedelinin kesin olarak tespiti için dava açması gereklidir. İdare tarafından belirtilen davanın süresi içerisinde açılmadığı durumlarda arazisi veya arsası kamulaştırmaya uğrayan kişi kamulaştırmayı yapan idareye karşı "Kamulaştırmasız El Atma Davası" açabilecektir.

İrtifak hakkı kamulaştırmalarında taşınmaz sahibi adına hükmedilecek kamulaştırma ücreti kamulaştırma nedeniyle taşınmazda meydana gelen değer kaybıdır. Fakat taşınmazda tesis edilen irtifak hakkı taşınmazın olduğu gibi kullanımını büyük ölçüde kısıtladığı hallerde malik mülkiyet hakkı kısıtlanması sebebiyle taşınmazının tamamının kamulaştırılmasını talep edebilir.

Özel bir durum söz konusu olmadığı müddetçe Yargıtay kararları uyarınca arazilerde irtifak nedeniyle oluşacak değer kaybının yüzde %35, arsalarda oluşacak değer kaybının ise %50'yi geçmesi durumunda ise taşınmaz sahibini, değer düşüklüğü oranını kabul etmeyip mülkiyet kamulaştırılması yapılmasını talep edebilir. İdarece kalan kısmın bedelinin ödenerek mülkiyet kamulaştırılmasının yapılmadığı hallerde bilirkişilerce tespit edilen değer düşüklüğü oranında kamulaştırma bedeline ekleme yapılır. (Yargıtay 5. H.D 2007/1137 E. 2007/1137 K. 18.10.2007)

Yargıtay 5. H.D 2011/7489 E. 2011/16045 K.

"...Dava konusu taşınmaza ilişkin davalı idarece, Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesi gereğince 13.08.2009 tarihinde acele el koyma kararı alınmış, ancak sonraki işlemleri tamamlanmamıştır.

Acele el koyma kararından sonra, davalı idarenin 4650 sayılı Kanunla değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 10. maddesine dayanan tespit ve tescil davası açması için gereken makul sürenin geçmesine rağmen davanın açılmadığı, bu itibarla söz konusu ihtilafın kamulaştırmasız el atma olarak değerlendirilerek, işin esasına girilip sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken, yazılı şekilde red kararı verilmesi, doğru görülmemiştir..."

Yargıtay 5. H.D 2008/8776 E, 2008/13436 K.

“..Acele el koyma kararından sonra 6 aylık makul süre içinde bedel tespiti ve tescil davası açılmaz ise; taşınmaz malikinin kamulaştırmasız el atma davası açma hakkı vardır..”

Danıştay 6. Daire Başkanlığı 2013/5072 E. 19.03.2014 T.

"...Taşınmaza idarece el konulmakla, tarafların anlaşamaması halinde idare makul bir süre içinde kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili istemli davayı ikame etmezse malik tarafından kamulaştırmasız el atma sebebi ile tazminat davası açmak da mümkün olacaktır. Yargıtay kararlarında, makul sürenin herhangi bir kötüye kullanmanın önüne geçmek anacıyla belirleme, kesin bir sürenin çizilmesi mevcuttur..."

Sonuç:

Kamulaştırma bedeli için teklif edilen, acele kamulaştırma davasıyla tespit edilen değerler ile kamulaştırma bedelinin tespiti davasında belirlenen kamulaştırma bedelleri arasına çok büyük farklılıklar olabilmektedir. Uygulamada ilk teklif edilen tutarın veya hesaba yatırılan tutarın, dava aşamasında 5-10 katına hükmedildiği kararlar mevcuttur. Kamulaştırma Hukuku, uzmanlık ve nitelik gerektiren detaylı bir hukuk dalıdır. Mağduriyet yaşamamanız adına Kamulaştırma Hukuku alanına hakim bir avukata danışmanız tavsiye edilir.

Korkmaz Hukuk Bürosu

İlgili Başlıklar:

-İzmir Kamulaştırma Avukatı

-Kamulaştırma Avukatı